Cukrzyca, nadciśnienie, nowotwory i przewlekłe schorzenie nerek dotykają coraz większą grupę ludzi. Znaczna część społeczeństwa jest nieświadoma swojej choroby, ponieważ nie korzysta z badań laboratoryjnych. Wcześnie wykryte objawy zmniejszają czynniki ryzyka jej wystąpienia, a także pozwalają na skuteczne wdrożenie odpowiednich terapii. Redukują też koszty leczenia chorób cywilizacyjnych, które wynoszą rocznie miliardy złotych. Wczesna profilaktyka może wpłynąć na zmianę przerażających statystyk.
Choroby cywilizacyjne każdego roku powodują blisko 16 mln przedwczesnych zgonów na całym świecie. W Polsce największym zagrożeniem są choroby układu krążenia. Dotkniętych jest nimi prawie 11 mln Polaków. Cukrzycą ok. 3 mln, a przewlekłą chorobą nerek blisko 4,5 mln osób. Fundamentalną rolę w walce z chorobami cywilizacyjnymi odgrywa profilaktyka, połączona z systematycznymi badaniami.
Niestety, dostęp do świadczeń z zakresu medycyny laboratoryjnej w ramach profilaktyki chorób cywilizacyjnych jest nadal ograniczony. W szczególności dotyczy to Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), gdzie obowiązuje niekorzystny model ich rozliczania, który nie zachęca lekarzy do kierowania pacjentów na badania z zakresu diagnostyki laboratoryjnej. Zmiana tego systemu jest trudna m.in. z uwagi na fakt, że obecny model jest wynikiem kompromisu zawartego przez kolejne rządy ze środowiskiem lekarzy POZ.
– Należy poszukiwać innych obszarów rozwoju profilaktyki chorób cywilizacyjnych z wykorzystaniem diagnostyki – apeluje prof. Jolanta Walusiak-Skorupa z Instytutu Medycyny Pracy im. J.Nofera. – Potencjał taki dostrzegamy w służbie medycyny pracy (SMP), z uwagi na szeroką grupę osób objętych taką opieką. Jest to blisko 15 mln osób, w tym ponad 12,5 mln pracowników najemnych. Przemawia za tym również profil pacjenta, bo są to zazwyczaj osoby zdrowe, aktywne zawodowo, u których wcześniej można wykryć chorobę lub ryzyko jej wystąpienia.
Służy temu również zaplecze kadrowe i organizacyjne – średnio 4 mln obowiązkowych badań rocznie, ok. 6700 lekarzy uprawnionych do prowadzenia badań profilaktycznych pracowników. Konieczne są zmiany dotyczące: zakresu i częstotliwości badań krwi i moczu w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej w SMP, bez ingerencji w ustalony sposób funkcjonowania orzecznictwa zawodowego, zapewnienia odpowiedniego finansowania dodatkowych funkcji SMP, a także współpracę na linii SMP-POZ, mającej na celu podniesienie efektywności zwalczania chorób cywilizacyjnych.
W zależności od wybranego modelu panel mógłby obejmować 15 typów relatywnie niedrogich badań, w tym profil lipidowy, glukoza, kreatynina, pełna morfologia i wybrane próby wątrobowe. W przypadku pracowników, których badania okresowe wykonywane są rzadziej niż co 24 miesiące, prawo do wykonania badań laboratoryjnych i konsultacji lekarza SMP w zakresie profilaktyki chorób cywilizacyjnych powinno się przeprowadzać nie rzadziej niż raz na 24 miesiące.
Niezwykle ważne jest zindywidualizowane poradnictwo w zakresie profilaktyki wybranych chorób cywilizacyjnych, w oparciu o wyniki badań z rekomendowanego panelu, w tym obowiązek wykonania wstępnej analizy wyników badań oraz przekazanie ich do lekarza POZ. Te dodatkowe czynności lekarza SMP stanowiłyby dodatkowe świadczenie, osobne od zadań już obecnie wykonywanych w ramach SMP. (JC)
