Profesorowie: Bożena Kamińska-Kaczmarek, Jacek Jemielity, Grzegorz Pietrzyński i Cezary Cieśliński odebrali we wtorek Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2021. Uroczysta gala odbyła się na Zamku Królewskim w Warszawie.
Nagrody FNP są przyznawane za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które „przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju” oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Nagrody FNP przyznano po raz 30. Każdy z laureatów otrzyma po 200 tys. zł. Wyróżnienia są przyznawane przez Radę FNP w drodze konkursu w czterech obszarach: nauk o życiu i o Ziemi, nauk chemicznych i o materiałach, nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz nauk humanistycznych i społecznych.
W tym roku, w obszarze nauk o życiu i o Ziemi laureatką została profesor Bożena Kamińska-Kaczmarek z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie. Doceniono ją za odkrycie mechanizmów, które powodują, że glejaki złośliwe tak przeprogramowują komórki odpornościowe, aby wspierały rozwój tych nowotworów mózgu.
Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2021 w obszarze nauk chemicznych i o materiałach otrzymał profesor Jacek Jemielity z Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego za opracowanie chemicznych modyfikacji mRNA jako narzędzi do zastosowań terapeutycznych i badań procesów komórkowych.
Z kolei profesor Grzegorz Pietrzyński z Centrum Astronomicznego im. M. Kopernika PAN w Warszawie otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2021 w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za precyzyjne wyznaczenie odległości do Wielkiego Obłoku Magellana.
W obszarze nauk humanistycznych i społecznych doceniono profesora Cezarego Cieślińskiego z Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego za rozwiązanie kluczowych problemów deflacjonistycznej teorii prawdy. Według FNP, prof. Cieśliński wniósł przełomowy wkład w prace w tej dziedzinie, a jego nagradzana monografia „The Epistemic Lightness of Truth” z 2017 roku znacząco przyczyniła się do rozwoju deflacjonizmu. Zgodnie z myślą przewodnią monografii: prawda jest raczej narzędziem do dokonywania generalizacji, niż istotną cechą np. wypowiedzi. Wyrażana przez kogoś myśl, aby była prawdziwa, nie musi wcale strukturalnie odzwierciedlać stanu rzeczy w świecie.
Kandydatów do Nagród FNP zgłaszają wybitni przedstawiciele nauki zaproszeni imiennie przez Zarząd i Radę Fundacji. Rada FNP pełni rolę Kapituły konkursu i dokonuje wyboru laureatów na podstawie opinii niezależnych ekspertów i recenzentów – głównie z zagranicy – oceniających dorobek kandydatów.
Tegoroczna uroczystość odbyła się tradycyjnie w Sali Wielkiej Zamku Królewskiego, ale, ze względu na sytuację epidemiczną, w reżimie sanitarnym i w znacznie bardziej kameralnym gronie w porównaniu do lat ubiegłych. Była wyjątkowa nie tylko ze względu na swój kameralny charakter, ale również podwójny jubileusz: trzydziestego wręczenia Nagród i 30-lecia działalności Fundacji. Prezes Fundacji Profesor Maciej Żylicz przypomniał, że w ciągu 30 lat Nagrodą FNP zostało wyróżnionych aż 110 wybitnych naukowców. Jubileusz stał się też okazją do uczczenia pamięci nieżyjących już laureatów, których osiągnięcia procentują i są ogromnym fundamentem badań dla kolejnych pokoleń.
Z okazji jubileuszu 30-lecia Fundacji podczas tegorocznej gali odbyła się również dyskusja panelowa „Dlaczego w Polsce tak trudno jest stworzyć nowe struktury w nauce – nowe centra doskonałości?” z udziałem prof. Tomasza Dietla (MagTop, Instytut Fizyki PAN), prof. Eweliny Knapskiej (BrainCity, Instytut Biologii Doświadczalnej PAN), prof. Justyny Olko (Centrum Zaangażowanych Badań nad Ciągłością Kulturową na Wydziale „Artes Liberales”, Uniwersytet Warszawski) i prof. Macieja Wojtkowskiego (MCBO, Instytut Chemii Fizycznej PAN). Zaproszeni do rozmowy paneliści podzielili się z gośćmi swoimi doświadczeniami związanymi z nadzorowanymi przez nimi jednostkami (centrami doskonałości), wskazując zarówno na wiele sukcesów, jakie udało im się odnotować, jak i na trudności, które czasami mogą znacznie wydłużyć drogę do tych osiągnięć.
Jednostki naukowe (centra doskonałości) to jedna z najnowszych inicjatyw Fundacji, która w ramach programu Międzynarodowe Agendy Badawcze w ciągu ostatnich pięciu lat utworzyła 14 takich ośrodków. To jeden z przykładów realizowanej od 30 lat przez FNP misji wspierania nauki w Polsce. Od rozpoczęcia swojej działalności w 1991 r. FNP przekazała ponad 1,710 mln zł na wspieranie nauki ze środków własnych i funduszy strukturalnych UE. Fundacja przyznała ponad 12 600 stypendiów, subsydiów i nagród naukowcom ze wszystkich dziedzin, na wszystkich etapach kariery naukowej i wsparła utworzenie ponad 560 nowych zespołów badawczych. Od zawsze istotne dla FNP było wspieranie młodych naukowców. Do jej flagowych programów skierowanych do tej grupy należy program START, najstarszy i największy program stypendialny w Polsce, w którym FNP przyznała ponad 3800 stypendiów, przekazując młodym naukowcom łącznie ponad 87 mln zł. Fundacji udało się również stworzyć prestiżową serię wydawniczą Monografie FNP, w ramach której ukazało się już ponad 230 książek z dziedziny nauk humanistycznych i społecznych.
Z okazji swojego jubileuszu FNP realizowała w 2021 roku akcję „Ufajmy nauce”, w ramach której przygotowała film o szczepionkach mRNA oraz zorganizowała cykl debat na temat szczepionek i leków na COVID-19 z udziałem uznanych autorytetów naukowych. Celem tych działań było inspirowanie rzetelnej, opartej na naukowej wiedzy dyskusji i propagowanie sprawdzonych informacji na temat istotnych społecznie problemów i wyzwań. (PAP)
