Szeroki i szybki dostęp do innowacyjnych technologii zdrowotnych lekowych i nielekowych jest jednym z istotnych elementów odbudowy systemu zdrowia publicznego i ograniczania długu zdrowotnego – uważają eksperci PAN. Specjaliści przekonują o tym w raporcie „Rekomendacje strategiczne na lata 2023-2027: WDRAŻANIE INNOWACJI W MEDYCYNIE – Polskie Zdrowie 2.0”. Zaznaczają, że ograniczenie dostępu do innowacyjnych terapii jest jedną z przyczyn gorszej kondycji zdrowotnej społeczeństwa Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej.
Długość życia mieszkańców tego regionu jest o cztery lata krótsza, a umieralność z przyczyn sercowo-naczyniowych trzykrotnie większa niż w krajach tzw. „starej” Unii (Francja, Hiszpania, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy).
„Obecnie pacjenci z krajów Europy Środkowo-Wschodniej Unii Europejskiej mają dwukrotnie mniejsze szanse na otrzymanie innowacyjnej farmakoterapii. Tylko 34 proc. medykamentów autoryzowanych przez Europejską Agencję Leków jest dostępnych w tych krajach, a okres oczekiwania na innowacyjną terapię jest aż o 304 dni dłuższy niż w przypadku innych krajów Unii. Podobnie ograniczony jest dostęp do nowoczesnych terapii sprzętowych (technologii nielekowych)” – stwierdzają eksperci PAN z projektu Polskie Zdrowie 2.0, cytowani na stronie internetowej akademii.
Zwracają uwagę, że w Polsce trwa kryzys zdrowotny. Nasz kraj należy do najszybciej starzejących się populacji Europy. Od roku 2015 r. notuje się skrócenie czasu życia kobiet i mężczyzn. W roku 2060 na 100 osób w wieku 20-64 lata będzie przypadać ponad 70 osób w wieku 65+. Na zredukowanie długości życia Polaków wpłynęła dodatkowo pandemia COVID-19.
Głównymi przyczynami zgonów w Polsce są choroby układu krążenia i choroby nowotworowe, które prowadzą do blisko 70 proc. wszystkich zgonów. „Ciągłe, pogłębiające się niezaspokajanie potrzeb zdrowotnych społeczeństwa w wyniku utrudnionego dostępu do skutecznej opieki zdrowotnej przyczynia się do niedrożności publicznego systemu zdrowia” – uważają autorzy raportu.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) celem innowacji w zakresie zdrowia jest opracowanie i dostarczanie nowych lub ulepszonych polityk zdrowotnych, systemów, produktów, technologii oraz usług i metod ich świadczenia, które wpłyną na poprawę zdrowia ludzi. „Z uwagi na szybki rozwój medycyny, zwłaszcza onkologii i kardiologii, a tym samym pojawianie się w szybkim tempie nowych technologii, konieczne jest pilne opracowanie mechanizmów poprawiających ich dostępność dla pacjentów w Polsce” – twierdzą eksperci PAN.
W opinii autorów projektu Polskie Zdrowie 2.0 konieczne jest zatem zwiększenie wydatków publicznych na ochronę zdrowia z przeznaczeniem ich na leki, szczepionki i produkty medyczne terapii zaawansowanych. Niezbędne jest też stworzenie przejrzystych zasad eksperckiej, merytorycznej, klinicznej oraz ekonomicznej oceny nowych technologii medycznych przez wzmocnienie roli takich instytucji, jak np. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji czy Agencja Badań Medycznych oraz przez zaangażowanie wiodących ośrodków medycznych w kraju.
Eksperci PAN przyznają, że tempo wdrażania nowych technologii medycznych warunkowane jest „racjonalnością ekonomiczną oraz pilnością potrzeb określoną przez ekspertów”. Analizy eksperckie – dodają – powinny być oparte na wynikach rzetelnych badań i opracowań naukowych, danych rejestrowych i opinii specjalistów. A ostateczny, również polityczny, proces podejmowania decyzji w oparciu o te analizy, powinien być przejrzysty publicznie i wyraźnie oddzielony od merytorycznej części eksperckiej.
Zaznaczają, że wprowadzanie innowacji powinno być zintegrowane ze stabilnie zarządzanym systemem zdrowia publicznego w Polsce. Ważne jest też stworzenie lub powołanie spośród instytucji już istniejących, jak Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji czy Ministerstwo Zdrowia, instytucjonalnego centrum koordynującego o dużym poziomie niezależności i stabilnym budżecie.
Według ekspertów projektu Polskie Zdrowie 2.0 zapewnienie społeczeństwu szybszej i łatwiejszej dostępności do innowacyjnych terapii lekowych i nielekowych umożliwi zmniejszenie śmiertelności, wydłużenie życia (w Europie żyje się nawet o 30 lat dłużej niż sto lat temu), kontrolę chorób przewlekłych, „przekształcenie” niektórych nieuleczalnych nowotworów w choroby przewlekłe oraz poprawę jakości życia i personalizację terapii, czyli dostosowania leczenia do potrzeb określonego chorego. Będzie możliwa także dokładniejsza i szybsza diagnostyka wielu chorób oraz kontrola tych, dla których dotychczas nie było skutecznego leczenia.
„Ograniczenie skutków chorób będzie też mieć pozytywny wpływ na gospodarkę. Analizy wskazują, że 1-proc. wzrost przewidywanej długości życia populacji może przekładać się na zwiększenie PKB nawet o 6 proc. i PKB per capita o 5 proc.” – twierdzą autorzy raportu.
Projekt pt. „Ocena wybranych elementów systemu zdrowia w Polsce w oparciu o dowody naukowe i dobre praktyki innych krajów – Polskie Zdrowie 2.0” powstał z inicjatywy Komitetu Zdrowia Publicznego PAN. Działa on w ramach Wydziału V Nauk Medycznych Akademii. Naukowcy z Komitetu zaproponowali i koordynują działania w projekcie, ale grupa autorów zaangażowanych w Polskie Zdrowie 2.0 jest dużo większa.
Celem projektu jest edukacja i upowszechnianie nauki. Główną grupę docelową stanowią polscy politycy i osoby zajmujące się zdrowiem. Inicjatywa realizowana jest w okresie przedwyborczego przygotowywania programów dotyczących systemu ochrony zdrowia w Polsce przez główne podmioty polityczne. Autorzy liczą na wykorzystanie ich wiedzy w programach dotyczących polityki zdrowotnej w kraju.
Do przygotowania opracowania zaproszono 64 polskich ekspertów – naukowców i doświadczonych praktyków, uczestników Systemu Opieki Zdrowia (SOZ) w Polsce. Kolejne analizy są publikowane na oficjalnej na stronie projektu Polskie Zdrowie.(PAP)
Zbigniew Wojtasiński