Od wiedzy i kompetencji partnerów zaangażowanych w proces informatyzacji i cyfryzacji ochrony zdrowia zależy sprawna realizacja programu opieki zdrowotnej w Polsce. Za kompleksową budowę i koordynację wielozadaniowych projektów odpowiada Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, nadzorowane przez resort. Kilkanaście zespołów eksperckich zarządza ponad 40 systemami tworzonymi od podstaw lub aktualizowanymi w różnych obszarach ochrony zdrowia. Wśród 240 osobowej kadry dominują analitycy, architekci i programiści. Na zatrudnienie w CSIOZ, którym zarządza dyrektor Bartłomiej Wnuk, może nadal liczyć około 60 dodatkowych specjalistów z branży IT.
Budowa programu e-zdrowia w Polsce obejmuje wprowadzenie spójnie działających systemów e-recepty, e-skierowania i elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM). – Dwa pierwsze już funkcjonują, natomiast trwają jeszcze intensywne prace nad uruchomieniem EDM – zapewnia Bartłomiej Wnuk, dyrektor Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. – Do platformy P1 przetwarzającej dane w ramach elektronicznej recepty i elektronicznego skierowania, włączają się sukcesywnie placówki służby zdrowia. Przy wykorzystaniu przełomowych technologii tworzone są również inne systemy wspierające opiekę zdrowotną.
Zastosowanie nowoczesnych rozwiązań informacyjnych i telekomunikacyjnych w publicznej służbie zdrowia zwiększy skuteczność opieki zdrowotnej w Polsce. Wprowadzana stopniowo informatyzacja usprawni docelowo obieg informacji między podmiotami leczniczymi, znacznie zmniejszy obciążenia lekarzy oraz liczbę dublowanych niejednokrotnie badań medycznych. Pacjenci szybciej otrzymają świadczenie i opiekę lekarską. Pomoże w tym analiza dużych zbiorów danych generowanych przez systemy na temat pacjentów, ich kondycji fizycznej i psychicznej, nawyków i trybu życia oraz skuteczności metod leczenia.
Poza realizowanym obecnie największym projektem e-zdrowie (P1), CSIOZ przygotowuje również szereg innych znaczących przedsięwzięć z obszaru informatyzacji ochrony zdrowia. Platforma P1 obsługuje flagowe produkty systemu, natomiast platformy P2 i P4 gromadzą różne dane w obszarze zdrowia, m.in. w zakresie państwowego ratownictwa medycznego, wspomagania kształcenia, obrotu produktami leczniczymi. Zawierają też różne rejestry medyczne, m.in. farmaceutów, aptek, hurtowni farmaceutycznych. Na każdej platformie jest po kilkanaście systemów, za funkcjonowanie których odpowiadają zespoły, specjalizujące się w ich obsłudze. Część tych systemów jest ogólnie dostępna, a część jest branżowa o dostępie ograniczonym dla określonych użytkowników.
Ważnym projektem jest e-krew, którego celem jest informatyzacja procesu zarządzania zapotrzebowaniem na krew i jej składniki, wykorzystywane do ratowania ludzkiego zdrowia i życia. – W ramach tego projektu tworzymy szeroki katalog nowoczesnych e-usług, dedykowanych wszystkim uczestnikom procesu pobierania i wykorzystywania krwi w lecznictwie – informuje dyrektor CSIOZ. – Jego adresatami są dawcy krwi, podmioty lecznicze, centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa. Nowe rozwiązanie z jednej strony usprawni wymianę danych pomiędzy podmiotami zaangażowanymi w ten proces, z drugiej umożliwi skuteczne nim zarządzanie.
CSIOZ pracuje również nad kompleksowym rozwiązaniem dla Poltransplantu. Wynikiem trwających prac będzie system wspierający m.in. proces właściwego doboru biorców i dawców organów oraz szpiku.
– W celu zniwelowania długu technologicznego uruchomiliśmy projekt refactoringu rejestrów medycznych. Polega on na optymalizacji i standaryzacji funkcjonującego rozwiązania w oparciu o nowoczesną technologicznie, innowacyjną platformę. Podjęte działania pozwolą docelowo ograniczyć koszty utrzymania i rozwoju rejestrów obecnie już istniejących, jak i planowanych do uruchomienia w przyszłości. Poza tym, na bieżąco, wspólnie z właścicielami biznesowymi, rozwijamy i udoskonalamy dotychczas wdrożone rozwiązania. Dodajemy nowe funkcjonalności, zmieniamy już istniejące, dostosowujemy systemy do zmian wynikających z przepisów prawa i nowych wymagań – kontynuuje dyrektor.
Internetowe konto pacjenta
System informatyzacji opieki zdrowotnej tworzą trzy podstawowe filary: e-recepta, e-skierowanie i elektroniczna dokumentacja medyczna. Czwartą niezwykle ważną funkcjonalnością jest internetowe konto pacjenta, które już sprawnie działa i każdy może się do niego zalogować na stronie pacjent.gov.pl i z niego korzystać.
– Zalogowanie się do IKP jest banalnie proste – przekonuje dyrektor CSIOZ. – Najpierw jednak musimy posiadać profil zaufany, którym potwierdzamy własną tożsamość. Profil zaufany tworzymy w dwojaki sposób. Tożsamość można potwierdzić w uprawnionej placówce, pokazując dowód osobisty, albo za pośrednictwem banku, w którym klient posiada konto elektroniczne.
Klikając na ikonę użyj profilu zaufanego dostajemy się przy użyciu loginu i hasła do naszego banku. Wchodzimy w załóż konto i zostajemy przekierowani na stronę profilu zaufanego i tam się logujemy. I to wszystko. Na internetowym koncie pacjenta gromadzone są dane dotyczące m.in. wizyt u lekarza, aplikowanych leków, skierowań na badania.
– Te informacje są ważne zarówno dla pacjenta, jak i lekarzy. Na stronie pacjent.gov.pl możemy udostępniać różne funkcjonalności, zarówno te, które wynikają bezpośrednio z systemu P1, ale również wiele innych, np. wyniki badań laboratoryjnych, podstawowe dane o jednostce chorobowej. Naszym celem jest zamieszczanie wiarygodnych informacji, przydatnych pacjentom, dodaje Bartłomiej Wnuk.
Portal pacjent.gov.pl ma również pełnić rolę edukacyjną, uzupełnioną m.in. o informacje o refundacji leków, programach profilaktycznych dostępnych w różnych regionach Polski,. Pojawi się tam wiele innych cennych dla pacjentów danych. System jest budowany na wzór portali informacyjnych, uzupełnianych aktualnymi treściami na bieżąco.
Autorskie programy i rozwiązania
CSIOZ buduje informatyczny ekosystem ochrony zdrowia od zera, krok po kroku, samodzielnie realizując projekty. Największym wyzwaniem dla zespołów IT jest połączenie wszystkich komponentów w spójną i kompatybilną całość oraz zapewnienie bezpieczeństwa danych wrażliwych . Planowane są wciąż nowe rozwiązania.
– Przyszłość jest w smartfonie, dlatego będziemy również budować aplikacje mobilne, poświęcone zdrowiu – wyznaje dyrektor CSIOZ. – W formie aplikacji udostępnimy internetowe konto pacjenta. Prace programistyczne nad aplikacją są na etapie analiz.
Architektura i metodyka wdrażania
Technologie wykorzystywane do tworzenia i zarządzania nowymi systemami należą do najnowocześniejszych na świecie. Narzędzia nowej generacji pozwalają na szybsze, efektywniejsze kosztowo i łatwiejsze programowanie. Przy kolejnych przełomach technologicznych można będzie uzupełniać je o dodatkowe moduły. Budowa systemu informatycznego w ochronie zdrowia jest finansowana z budżetu państwa i środków unijnych.
– Niektóre rozwiązania powstały już jakiś czas temu i odbiegają od współczesnych trendów, dlatego zdarza się, że trzeba używać technologii starszych – przyznaje szef CSIOZ. – Teraz je modyfikujemy i rozwijamy. To ma racjonalne uzasadnienie, ponieważ tworzenie ich od nowa jest procesem kosztownym i nieopłacalnym. Rewitalizacja i dodawanie nowych funkcjonalności sprawdza się w działaniu. Platforma P1 jest budowana już od pewnego czasu, natomiast wszystkie nowe funkcjonalności wykonywane są z zastosowaniem narzędzi najnowszej generacji. Tak w tej chwili działa świat i my podążamy tą drogą.
Ośrodki podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) mają własne systemy dostosowane do swoich potrzeb, podobnie jak szpitale i apteki. Każdy z nich może mieć inne rozwiązania oferowane przez dostawców oprogramowania i sprzętu elektronicznego. Ten rozproszony system musi być zintegrowany z platformą P1, aby sprawnie działał w przetwarzaniu danych transferowanych w ramach e-recepty, e-skierowania i elektronicznej dokumentacji medycznej. Ułatwia to przede wszystkim standaryzacja.
– Producenci i zamawiający mają obowiązek dostosowania swoich rozwiązań do naszych wymagań – tłumaczy Bartłomiej Wnuk. – W związku z tym przygotowaliśmy dokument, w którym określiliśmy minimalne wymagania techniczne i funkcjonalne dla systemów usługodawców.
Integracja jednostek leczniczych z systemem P1
Poszczególne podmioty podłączają swoje systemy do budowanej modułowo, ogólnopolskiej platformy P1, która gromadzi i udostępnia dane medyczne. Użytkownicy mogą już korzystać z zainstalowanych tam funkcjonalności. Bez zakłóceń działa system elektronicznej recepty.
– System P1 jest objęty całodobowym monitoringiem. Z wykresów możemy np. odczytać, że apteki w całej Polsce realizują średnio ponad 4 tys. recept na minutę – informuje dyrektor Wnuk. – System umożliwia również taksację recept papierowych. Dzięki dokumentom, które są przetwarzane, dokładnie wiemy jakie leki zostały wydane i w jakim miejscu.
Następną funkcjonalnością, która weszła do systemu przed kilkoma miesiącami jest elektroniczne skierowanie. W ubiegłym roku rozpoczęto jej pilotaż. E-skierowanie działa bez zastrzeżeń. Kolejne jednostki opieki zdrowotnej mogą się podłączać do platformy P1. Następnym etapem w procesie integracji będzie elektroniczna dokumentacja medyczna.
– Dokumenty będą przechowywane w lokalnych bazach, a my będziemy pośredniczyli w ich transferze pomiędzy podmiotami – podsumowuje dyrektor CSIOZ.
Dwa kolejne systemy wprowadzono 1 kwietnia. Pierwszy z nich to Zintegrowany System Monitorowania Obrotu Produktami Leczniczymi (ZSMOPL). Za jego pomocą apteki, punkty apteczne, działy farmacji szpitalnej, hurtownie farmaceutyczne i tzw. podmioty odpowiedzialne będą przesyłać raporty o obrocie produktami leczniczymi, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobami medycznymi. Dane gromadzone przez system umożliwią instytucjom takim jak Ministerstwo Zdrowia czy Główny Inspektorat Farmaceutyczny efektywnie realizować politykę lekową państwa. Obowiązek raportowania obejmie ok. 17 tys. podmiotów.
1 kwietnia oddano również System Informatyczny Rezydentur (SIR). Jest to rozwiązanie typu workflow przeznaczone dla podmiotów leczniczych zatrudniających lekarzy rezydentów i Ministerstwa Zdrowia. SIR całkowicie wyeliminuje obieg umów rezydenckich w postaci papierowej. Od kwietnia wszystkie nowe umowy rezydenckie będą generowane, zawierane, obsługiwane i przechowywane w systemie, co przekłada się na realne korzyści dla wszystkich uczestników tego procesu – wygodę, oszczędność czasu, ograniczenie kosztów, możliwość bieżącego monitorowania statusu umowy.
Nowoczesne narzędzia z dziedziny informatyzacji i cyfryzacji, pozwalają na usprawnienie i skuteczne mierzenie efektów leczenia pacjentów. Umożliwiają również ocenę wydatków ponoszonych na opiekę zdrowotną przez NFZ, a także kosztów społecznych, spowodowanych absencją chorobową i jakością życia Polaków.
Z dyrektorem Bartłomiejem Wnukiem rozmawiała Jolanta Czudak
