Emmanuelle Charpentier i Jennifer A. Doudna zostały tegorocznymi laureatkami Nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Dzięki docenionej przez Komitet Noblowski metodzie CRISPR/Cas9 można w genomie wykonywać precyzyjne operacje jak w edytorze tekstu: wyszukiwać, wklejać, wycinać, poprawiać. Możliwości korzystania z nożyczek do genów są ogromne, nie wykluczam, że pojawią się zastosowania tej techniki do zwalczania pandemii COVID-19 – skomentował dla PAP prof. Janusz Bujnicki.
Komitet Noblowski docenił badaczki za opracowanie metody edycji genomu (CRISPR/Cas9). Prof. Janusz Bujnicki z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie w rozmowie z PAP komentuje, że badania dotyczące CRISPR/Cas9 nie tylko już zmieniły naukę, ale jeszcze długo będą ją zmieniały. „Samo edytowanie genomu było znane już wcześniej. Przełomem było jednak odkrycie systemu CRISPR/Cas9, który występuje w mikroorganizmach. On został dostosowany tak, by można było precyzyjniej niż dotąd zmieniać sekwencje RNA i DNA, minimalizując przy tym efekty uboczne” – mówi.
Badacz tłumaczy, że przy okazji edycji dużych genomów takich jak roślinne czy zwierzęce, było duże ryzyko, że oprócz zmiany pożądanej pojawią się i takie, których nie chcemy. Technika CRISPR/Cas9 natomiast pozwala precyzyjnie i bezpiecznie manipulować materiałem genetycznym. „Dzięki tej technice można robić na kwasach nukleinowych operacje jak w edytorze tekstu: kopiuj, wklej, popraw błędy” – porównuje naukowiec.
„Potencjalne zastosowania są bardzo szerokie: od tworzenia nowych odmian roślin i zwierząt przez interwencje terapeutyczne. Mogą to być też zastosowania w sensorach do szybkiego wykrywania obecności kwasów nukleinowych – np. pochodzących z bakterii czy wirusów. Niewykluczone więc, że pojawią się też zastosowania CRISPR/Cas9 do zwalczania pandemii COVID-19” – wymienia naukowiec.
Wyjaśnia, że materiał genetyczny wirusa SARS-CoV-2 to RNA. Jest więc nadzieja, że za pomocą różnych wariantów systemu takiego jak CRISPR/Cas9 będzie można wykrywać obecność wirusowego RNA i go unieszkodliwiać. Prof. Bujnicki nie ma wątpliwości, że za odkrycie CRISPR/Cas9 należy się Nobel. Jego zdaniem jednak przyznanie za to nagrody jedynie Charpentier i Doudnej nie było decyzją oczywistą.
„Moim zdaniem szkoda, że Komitet Noblowski nie zdecydował, że badaczki podzielą się nagrodą z Virginijusem Šikšnysem, który odkrył prawie to samo co one, w podobnym czasie” – ocenia prof. Bujnicki. Zwraca uwagę, że artykuł o edycji genów opisujący odkrycie Šikšnysa został wysłany do czasopisma „Cell” kilka miesięcy wcześniej niż publikacja noblistek, został jednak odrzucony przez redakcję. Šikšnys wysłał więc artykuł do innego czasopisma, a w związku z tym jego artykuł ukazał się później niż Doudnej i Charpentier. A badaczki formalnie zyskały dzięki temu pierwszeństwo.
„Z kolei Doudna i Charpentier zostały prześcignięte, jeśli chodzi o patentowanie. Badacz Feng Zhang w szybkim trybie złożył wniosek patentowy na wykorzystanie CRISPR i – przynajmniej na tym etapie – wygrał z nimi bój o patent” – relacjonuje prof. Bujnicki. Zdaniem badacza sprawiedliwa była dystrybucja nagrody Kavli w 2018, którą otrzymali Doudna, Charpentier i Šikšnys. „To według mnie bardziej odpowiada faktycznemu pierwszeństwu” – ocenia prof. Bujnicki. (PAP)
