Profilaktyka onkologiczna u kobiet w Polsce utrzymuje się na niezadowalającym poziomie. Wciąż zbyt mało kobiet zgłasza się na badania przesiewowe, niewiele kontroluje swój stan zdrowia samodzielnie w domu. Tymczasem nie jest tajemnicą, że wczesne wykrycie choroby znacznie zwiększa szansę na jej wyleczenie.
Nowotwory zajmują drugie miejsce, jeśli chodzi o śmiertelność w Polsce. W 2017 roku były przyczyną aż 25 proc. zgonów. Niestety, każdego roku obserwuje się wzrost tego odsetka, podobnie jak zwiększa się zachorowalność. Częstotliwość występowania konkretnego rodzaju nowotworu różni się u obu płci. Najczęstsze nowotwory u kobiet to: ● rak płuca, ● rak piersi, ● rak jelita grubego, ● rak szyjki macicy, ● rak endometrium.
Profilaktyka onkologiczna u kobiet
Profilaktyka onkologiczna u kobiet składa się z kilku elementów, które są równie istotne. Jednym z nich jest edukacja i wysoka świadomość tego, czym są nowotwory, jak się objawiają oraz jaka jest przyczyna zachorowania. Drugą ważną rzeczą jest prowadzenie takiego stylu życia, który minimalizuje szansę na wystąpienie choroby.
Konieczne jest: ● utrzymywanie prawidłowej masy ciała (BMI poniżej 25); ● zaprzestanie palenia papierosów (w tym także unikanie bycia tzw. biernym palaczem); ● ograniczenie ilości spożywanego alkoholu; ● uprawianie codziennej aktywności fizycznej (dostosowanej do wieku i możliwości; najlepiej na świeżym powietrzu); ● włączenie do diety 5 porcji świeżych warzyw i owoców; ● wykluczenie z jadłospisu soli, dań przetworzonych, produktów zawierających dużą ilość konserwantów.
Profilaktyka onkologiczna u kobiet to przede wszystkim regularna kontrola swojego stanu zdrowia. Istnieje cały szereg badań przesiewowych, które można (i trzeba!) wykonywać, ponieważ umożliwiają one wczesne wykrycie nieprawidłowości. A wczesne wykrycie nowotworu zwiększa szansę na powodzenie terapii i całkowite wyleczenie. Trzeba pamiętać, że rak daje objawy zwykle dopiero wtedy, gdy jest już w zaawansowanym stadium.
Profilaktyka raka piersi
Profilaktyka obejmuje przede wszystkim samo badanie. Kobiety powinny je wykonywać raz w miesiącu, kilka dni po zakończeniu menstruacji. Kobiety po menopauzie mogą wybrać dowolny dzień. Trzeba dokładnie obejrzeć piersi pod kątem zmiany ich kształtu i zarysu, utraty symetryczności, pojawienia się wklęsłości lub wypukłości oraz nieprawidłowości w wyglądzie skóry. Następnie należy dotykać piersi ruchem okrężnym, powoli, na całym obszarze od piersi do dołu pachowego. W ten sposób można wykryć ewentualne guzki i zgrubienia, których nie widać gołym okiem.
Badania przesiewowe w kierunku raka piersi to: ● 25 – 39 lat – badanie piersi co roku przez lekarza lub położną ● powyżej 40 lat – mammografia co roku badanie piersi co roku przez lekarza lub położną Kobiety znajdujące się w grupie ryzyka powinny wykonywać badania częściej oraz zacząć je w młodszym wieku.
Badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy
Przede wszystkim ważne jest, aby każda kobieta obserwowała swoje ciało, a każde niepokojące objawy (np. krwawienie między cyklami, plamienie, ból lub inna niż dotychczas wydzielina) zgłaszała lekarzowi. Do tego dochodzą badania przesiewowe: ● 21 – 29. rok życia – cytologia raz w roku, badanie ginekologiczne raz w roku; ● 30 – 64. rok życia – cytologia raz w roku, USG przezpochwowe raz w roku, badanie ginekologiczne raz w roku.
Profilaktyka onkologiczna u kobiet w przypadku raka szyjki macicy obejmuje także szczepienie przeciwko HPV. Jego wykonanie nie zwalnia z regularnych badań.
Profilaktyka raka endometrium
Kobiety powinny przede wszystkim zwracać uwagę na nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych. Natomiast każda z pań powinna zgłaszać się na regularne (raz w roku) kontrole ginekologiczne, podczas których zostanie wykonane USG przezpochwowe.
Profilaktyka raka płuc
Badania przesiewowe, które należą do profilaktyki raka płuc to: ● 20 – 30 lat, RTG klatki piersiowej raz na 5 lat; ● 30 – 40 lat, RTG klatki piersiowej raz na 5 lat; ● powyżej 40 lat, osoby niepalące: RTG klatki piersiowej raz na 5 lat osoby palące: RTG klatki piersiowej raz na rok. Niekiedy dostępne są darmowe programy, w ramach których można wykonać bezpłatną tomografię komputerową.
Badania przesiewowe – rak jelita grubego
Konieczne jest obserwowanie swojego organizmu i zgłaszanie lekarzowi nietypowych objawów: bólu, krwawienia z odbytu, częstych wymiotów, biegunek i zaparć. Do tego należy przeprowadzać regularne badania przesiewowe: ● 20 – 50 lat, USG jamy brzusznej raz na 3 lata, podstawowe badania krwi raz w roku; ● powyżej 50 lat, badania krwi raz do roku, USG jamy brzusznej raz do roku, kolonoskopia raz na 5 lat, test na obecność krwi utajonej w kale raz w roku.
Profilaktyka raka skóry
Profilaktyka raka skóry obejmuje ochronę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych. Konieczne jest stosowanie kremów z filtrem, zasłanianie ciała odzieżą, unikania ekspozycji na słońce w godzinach 11-15, a także zrezygnowanie z solarium. Konieczna jest także regularna kontrola znamion oraz zgłaszanie się raz do roku do poradni dermatologicznej. Im wcześniej rozpocznie się profilaktyka onkologiczna u kobiet, tym lepiej. Wiele miast lub ośrodków medycznych cyklicznie uruchamia programy bezpłatnych badań przesiewowych.
Informacje na ich temat można uzyskać w internecie lub od swojego lekarza pierwszego kontaktu.
Dr Iwona Manikowska, ekspert medyczny redakcji
