Choroby cywilizacyjne stanowią jedną z głównych przyczyn śmiertelności wśród Polaków i znacząco obniżają komfort życia. Cukrzyca, nadciśnienie, nowotwory i przewlekła choroba nerek, dotykają coraz większą grupę ludzi. Znaczna część społeczeństwa jest nieświadoma swojej choroby, ponieważ nie korzysta z badań laboratoryjnych. Odpowiednio wcześnie wykryte objawy zmniejszają czynniki ryzyka jej wystąpienia, a także pozwalają na skuteczne wdrożenie odpowiednich terapii. Redukują też koszty leczenia chorób cywilizacyjnych, które wynoszą rocznie miliardy złotych.
Statystyki są przerażające. Choroby cywilizacyjne każdego roku powodują blisko 16 mln przedwczesnych zgonów na całym świecie. W Polsce największym zagrożeniem są choroby układu krążenia. Dotkniętych jest nimi prawe 11 mln Polaków. Cukrzycą ok. 3 mln, a przewlekłą chorobą nerek blisko 4,5 mln osób.
Fundamentalną rolę w walce z chorobami cywilizacyjnymi odgrywa profilaktyka, połączona z systematycznymi badaniami, do czego podczas konferencji prasowej w PAP zachęcali 18 stycznia autorzy raportu „Medycyna pracy i medycyna laboratoryjna w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym”. Publikacja powstała we współpracy Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej, Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych oraz Związku Pracodawców MechTech Polska. Autorzy raportu przedstawili wnikliwą analizę istniejącej sytuacji i sformułowali wnioski dotyczące działań systemowych.
Uczestnicy konferencji zgodnie podkreślali, że profilaktyka zajmuje ważne miejsce wśród zadań powierzonych służbie medycyny pracy. Dostęp do świadczeń z zakresu medycyny laboratoryjnej w ramach profilaktyki chorób cywilizacyjnych jest obecnie ograniczony. W szczególności dotyczy to Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), gdzie obowiązuje niekorzystny model ich rozliczania, który nie zachęca lekarzy do kierowania pacjentów na badania z zakresu diagnostyki laboratoryjnej. Zmiana tego systemu jest trudna m.in. z uwagi na fakt, że obecny model jest wynikiem kompromisu zawartego przez kolejne rządy ze środowiskiem lekarzy POZ.
– Należy poszukiwać innych obszarów rozwoju profilaktyki chorób cywilizacyjnych z wykorzystaniem diagnostyki – apelowała prof. Jolanta Walusiak-Skorupa z Instytutu Medycyny Pracy im. J.Nofera. – Potencjał taki dostrzegamy w służbie medycyny pracy (SMP), z uwagi na szeroką grupę osób objętych taką opieką. Jest to blisko 15 mln osób, w tym ponad 12,5 mln pracowników najemnych. Przemawia za tym również profil pacjenta, bo są to zazwyczaj osoby zdrowe, aktywne zawodowo, u których wcześniej można wykryć chorobę lub ryzyko jej wystąpienia.
Służy temu również zaplecze kadrowe i organizacyjne – średnio 4 mln obowiązkowych badań rocznie, ok. 6700 lekarzy uprawnionych do prowadzenia badań profilaktycznych pracowników.
Autorzy raportu postulują zmiany dotyczące: zakresu i częstotliwości badań krwi i moczu w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej w SMP, bez ingerencji w ustalony sposób funkcjonowania orzecznictwa zawodowego, zapewnienia odpowiedniego finansowania dodatkowych funkcji SMP, a także współpracę na linii SMP-POZ, mającej na celu podniesienie efektywności zwalczania chorób cywilizacyjnych.
– Co do zakresu i częstotliwości badań uważamy, za wskazane uzupełnienie zakresu badań wstępnych i okresowych o panel rekomendowanych badań krwi i moczu w pełnym zakresie dla każdego pracownika lub w zakresie indywidualnie określonym przez lekarza SMP – zachęcała Alina Niewiadomska, prezes Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych.
– W zależności od wybranego modelu panel mógłby obejmować 15 typów relatywnie niedrogich badań, w tym profil lipidowy, glukoza, kreatynina, pełna morfologia i wybrane próby wątrobowe. W przypadku pracowników, których badania okresowe wykonywane są rzadziej niż co 24 miesiące, prawo do wykonania badań laboratoryjnych i konsultacji lekarza SMP w zakresie profilaktyki chorób cywilizacyjnych nie rzadziej niż raz na 24 miesiące.
Niezwykle ważne jest zindywidualizowane poradnictwo w zakresie profilaktyki wybranych chorób cywilizacyjnych, w oparciu o wyniki badań z rekomendowanego panelu, w tym obowiązek wykonania wstępnej analizy wyników badań oraz przekazanie ich do lekarza POZ. Te dodatkowe czynności lekarza SMP stanowiłyby dodatkowe świadczenie, osobne od zadań już obecnie wykonywanych w ramach SMP.
Zmiany powinny dotyczyć również finansowania nowych zadań postulował Józef Lucjan Jakubiec, dyrektor generalny Związku Pracodawców MechTech Polska. – Finansowanie świadczeń powinno być dokonywane przez płatnika publicznego, czyli Narodowy Fundusz Zdrowia oraz w uzupełniającym zakresie samorządy województw, w ramach programów zdrowotnych z zakresu medycyny pracy. Wyłączenie z ponoszenia kosztów związanych z profilaktyką chorób cywilizacyjnych pracodawców, który już teraz finansują działanie SMP w zakresie funkcji orzeczniczej przyniosłoby znacznie lepsze efekty.
Zmiany dotyczące współpracy SMP-POZ powinny obejmować obustronne otwarcie dostępu do dokumentacji medycznej SMP i POZ tego samego pacjenta, wzajemne automatyczne udostępnianie (włączanie do dokumentacji medycznej pacjenta) wyników badań laboratoryjnych pozyskiwanych w ramach SMP do POZ i odwrotnie. W razie ustalenia konieczności leczenia stwierdzonej choroby cywilizacyjnej niezbędny jest bezpośredni kontakt lekarza SMP z lekarzem POZ danego pacjenta. Znacznym ułatwieniem byłyby ujednolicenie systemu kodowania wykonywanych procedur profilaktycznych i diagnostycznych dla ustalenia, czy w systemie są rezerwy i czy świadczenia nie są dublowane.
Autorzy raportu zalecają docelowo utworzenie i udostępnienie pacjentom, lekarzom i płatnikowi publicznemu rejestru świadczeń medycyny laboratoryjnej w ramach szerokiej platformy e-zdrowie.
(JC)
