Odpady elektroniczne i elektryczne, czyli e-odpady, to najszybciej rosnący strumień odpadów w UE. Jednocześnie mniej niż 40 proc. z nich jest poddawanych recyklingowi. Posłowie chcą, aby UE promowała dłuższą żywotność produktów dzięki możliwości ponownego użycia i naprawy. Obecny kryzys uwidocznił słabości łańcuchów dostaw, zasobów i wartości, uderzając w małe i średnie firmy oraz całe gałęzie przemysłu. W tym kontekście na znaczeniu zyskuje model tzw. gospodarki o obiegu zamkniętym, którego wdrożenie może ograniczyć emisję CO2, a jednocześnie umożliwić dalszy rozwój gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy.
Z analiz UE wynika, że jeśli nadal będziemy eksploatować zasoby, tak jak teraz, to do 2050 r. będziemy potrzebować zasobów trzech Ziem. Skończone zasoby i kwestie klimatyczne wymagają przejścia od społeczeństwa typu „weź, zużyj i wyrzuć” do neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla, zrównoważonej środowiskowo, wolnej od toksyn i całkowicie „cyrkularnej” gospodarki do 2050 r.
Co to jest gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ)?
Gospodarka o obiegu zamkniętym to model produkcji i konsumpcji, który obejmuje dzielenie się, pożyczanie (leasing), ponowne wykorzystanie, naprawę, odnawianie i recykling istniejących materiałów i produktów tak długo, jak to możliwe. W ten sposób wydłuża się cykl życia produktów. W praktyce oznacza to ograniczenie ilości odpadów do minimum. Kiedy produkt osiąga koniec swojego życia, jego materiały są przechowywane, aby można było je potem produktywnie wykorzystywać wielokrotnie, tworząc w ten sposób dodatkową wartość.
Jest to odejście od tradycyjnego, liniowego modelu ekonomicznego, który bazuje na schemacie „weź-wyprodukuj-zużyj-wyrzuć”. Model ten opiera się na dużych ilościach tanich, łatwo dostępnych materiałów i energii. Częścią tego modelu jest również tzw. planowane postarzanie. Chodzi o praktykę projektowania produktów w taki sposób, aby miały ograniczoną żywotność, po to by zachęcić konsumentów do ponownego zakupu. Parlament Europejski wezwał do podjęcia środków w celu ograniczenia tego typu praktyk.
Plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym
W marcu 2020 r. Komisja Europejska zaproponowała nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym (Circular Economy Action Plan). Koncentruje się on na zapobieganiu powstawaniu odpadów oraz gospodarowaniu nimi przy jednoczesnym pobudzaniu wzrostu, konkurencyjności i globalnego przywództwa UE w tej dziedzinie. Pod koniec stycznia 2021 r. komisja ds. środowiska PE poparła go wzywając jednocześnie Komisję do określenia wiążących celów na 2030 r. w zakresie wykorzystania i zużycia materiałów. Posłowie będą głosować nad raportem podczas lutowej sesji plenarnej.
Przejście na zrównoważone produkty
W celu stworzenia unijnego rynku zrównoważonych, neutralnych dla klimatu i zasobooszczędnych produktów, Komisja zaproponowała rozszerzenie dyrektywy w sprawie ekoprojektu na produkty niezwiązane z energią. Posłowie chcą, aby nowe przepisy zaczęły obowiązywać w 2021 roku.
Z kolei europosłowie poparli inicjatywy mające na celu zwalczanie praktyk planowanego postarzania produktów oraz poprawy ich trwałości, a także wzmocnienia praw konsumentów w ramach tzw. prawa do naprawy. Zdaniem eurodeputowanych konsumenci mają prawo do odpowiednich informacji o wpływie produktów i usług, które kupują na środowisko. W tym celu zwrócili się do Komisji o przedstawienie propozycji walki z tzw. greenwashingiem, czyli praktyką przedstawiania się przez firmy jako bardziej przyjazne dla środowiska niż w rzeczywistości.
GOZ w najważniejszych sektorach
Zamknięty obieg i zrównoważony rozwój muszą być uwzględniane na wszystkich etapach łańcucha wartości, aby osiągnąć gospodarkę w pełni cyrkularną: od projektowania i produkcję aż do konsumenta. Plan działania Komisji określa siedem kluczowych obszarów niezbędnych do osiągnięcia gospodarki o obiegu zamkniętym: tworzywa sztuczne, tekstylia, e-odpady, żywność, woda i składniki odżywcze; opakowania; baterie i pojazdy, budynki i budownictwo.
Gospodarowanie surowcami i odpadami
Posłowie do PE popierają europejską strategię na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym, której celem jest doprowadzenie do zaprzestania stosowania mikrodrobin plastiku. Do produkcji wyrobów tekstylnych potrzeba dużo surowców i wody. Tymczasem mniej niż 1 proc. tego typu produktów pochodzi z recyklingu. Posłowie chcą nowych środków przeciwko utracie mikrofibry i surowszych norm dotyczących zużycia wody.
Eurodeputowani przyglądają się propozycjom wymagającym, aby materiały wszystkich akumulatorów na rynku UE miały niski ślad węglowy a ich produkcja była zgodna z prawami człowieka oraz normami społecznymi i ekologicznymi.
Szacuje się, że w UE ginie lub marnuje się 20 proc. żywności. Posłowie wezwali do zmniejszenia o połowę ilości marnowanej żywności do 2030 r. w ramach strategii „od pola do stołu”. Odpady opakowaniowe w Europie osiągnęły rekordowy poziom w 2017 r. Nowe przepisy mają na celu zapewnienie, że do 2030 r. wszystkie opakowania na rynku UE będą ekonomicznie nadawać się do ponownego wykorzystania lub recyklingu.
Budownictwo odpowiada za ponad 35 proc. wszystkich odpadów w UE. Posłowie chcą wydłużyć żywotność budynków, wyznaczyć cele w zakresie redukcji śladu węglowego materiałów oraz ustanowić minimalne wymagania dotyczące efektywności wykorzystania zasobów i energii.
UE wytwarza ponad 2,5 miliarda ton odpadów rocznie, głównie z gospodarstw domowych. Posłowie wezwali kraje UE do zwiększenia wysokiej jakości recyklingu oraz odejścia od składowania i zminimalizowania spalania odpadów.
Źródło informacji: EuroPAP News
